İş arama izni en çok merak edilen konulardan biridir. Bu konu hem işçiyi hem de işvereni oldukça ilgilendirmektedir. İş kanunu gözetmeyen işveren bazen iş arama iznini işçiye vermeyebilir ya da tam tersi durumda söz konusu olabilir. İşçide işverenin verdiği iş arama izni saatlerini suiistimal edebilir. Bu durum her iki tarafı da oldukça ilgilendirmektedir. Bu nedenle öncelikle iş arama izninin ne olduğunu ya da iş kanununda yer alan tanımı iyi bilmek gerekir. Günümüzde artık kanunlar oldukça önem taşımaktadır. Hakkı olan iş arama iznini kullanamayan işçi bu durumda hakkını aramak da özgürdür.
İş Arama İzni Nedir, Nasıl Kullandırılır?
Öncelikle iş kanunda yer alan iş arama izni nedir? Bunun tanımını oldukça iyi bilmek gerekir. İş kanunu iş arama iznini kısaca; işveren işçinin iş akdinin fesih ettikten sonra işçinin yeni bir iş bulabilmesi için kanun ön görülen süre kadar zaman tanır. Bu süre zarfında işçi yeni iş bulmak için iş saatleri içinde ve ücret kesintisi olmadan kullanma hakkına sahiptir. İşçi mesai saatleri içerisinde kanunda ön görülen süre kadar hiçbir maaş kesintisi olmadan yeni bir iş arayabilir. İşveren işçiye bu süreyi tanımak zorundadır. Bunun amacı işçinin mağduriyet yaşamasının önüne geçmektir.
Yeni iş arama süresi günde iki saatten daha az olacak şekilde verilmemelidir. İşçi dilerse bu iznini toplu halde kullanabilir. Ancak bu durumun iki şartı bulunmaktadır. Birinci şartı bunu önceden işverene bildirmek zorundadır. İkinci şart ise işten ayrılmadan önceki sürede bütün halinde kullanabilirsiniz. İşe gitmediğiniz bu sürede işveren maaşınızdan hiçbir şekilde kesinti yapma hakkına sahip değildir. Bir diğer bilinmesi gereken husus ise iş sözleşmesinin kimin fesih ettiğinin önemi yoktur. İster işveren işçinin iş akdini fesih etsin isterse işçi istifa etsin iş arama izni kullanılması yasal bir haktır. Bu durumda kimin iş sözleşmesinin fesih etmesinin bir önemi bulunmamaktadır.
Yeni İş Arama İzni Hakkında Bilmeniz Gerekenler
İş Arama izinin tanımını anladıktan sonra bilmeniz gereken bir diğer tanım ise ihbar süresidir. İhbar süresi; belirsiz iş sözleşmesinin hem işçi için hem de işveren için bildirim sürecidir. Yani kısaca ihbar süreci kısaca bildirim sürecidir. Burada bilinmesi gereken bir diğer husus ise iş akdinin ister işveren nedenli ister işçi nedenli olsun fesih edilmesi durumunda belirli süre öncesinden bu durum işçiye bildirilir. Buna ihbar süresi denir. İhbar süresi kıdem süresine göre farklılık göstermektedir.
Örneğin; 4857 sayılı İş Kanunun 17. Maddesi gereğince;
- İş yerindeki hizmet süresi 6 aylık süreden daha az ise 2 Hafta (14 gün),
- İş yerindeki hizmet süresi 18 ay ve 6 ay arasında ise 4 Hafta (28 gün)
- İş yerindeki hizmet süresi 18 aydan 3 yıla kadar ise 6 Hafta (42 gün)
- İş yerindeki hizmet süresi 3 yıldan daha fazla ise 8 Hafta (56 gün) olarak belirlenmiştir.
Eğer kanun belirtilen süreye uyulmamış ise bu süreye uymayan taraf ihbar tazminatı ödemek ile yükümlüdür. Görüldüğü üzere kanun hem işveren hem de işçiye haklar tanımaktadır. Bu haklara riayet etmeyen taraf ise kanunen yine yaptırımlar ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu sürede bilinmesi gereken bir diğer unsur ise işveren bildirim sürelerinin ücretini işçiye peşin öderse iş sözleşmesi hukuki olarak son bulduğundan iş arama izni istenemez. Tüm bunların dışında ise bu bildirim sürelerinin ayrıca hesaplanması söz konusu olmaktadır.
İş Arama İzni Nasıl Hesaplanır?
İşveren eğer işçiye iş arama izni vermezse bu durumda işçiye zamlı yüksek ücret vermek durumundadır. İşçinin iş arama izni hakkı kanunen mevcuttur. Eğer işveren işçinin bu hakkını elinden alırsa mutlaka iş arama saatini hesap ederek zamlı olarak ücret vermek mecburiyetindedir.
Peki, iş arama izni nasıl hesaplanmaktadır? Buradaki formül kısaca şöyledir; işçinin saatlik ücreti* iş arama izni toplam saati* belirlenen katsayı ile hesaplanmaktadır. Bu formülü uygulamaya dökecek olursak; işçinin günde 2 saat iş aram izni bulunmaktadır. Çalışma günü sayısını 2 olarak kabul edersek, işverenin yüzde yüz zamlı ücret ödeyeceğinden katsayıda 2 olarak belirlenir. Hesaplama örneği ise; 2000 lira brüt ücreti bulunan işçinin 14 günlük bir ihbar süresi bulunmaktadır. Hafta sonlarını da çalışmadığını varsayarak hesap şu şekilde olacaktır.
2000/ 225 = 8,88 ( saatlik ücret belirlenir.)
10*2 = 20 ( toplam iş arama süresi olarak belirlenir)
Yeni iş arama izin ücreti ise; 8,88*20*2= 355 TL olmaktadır. Bu tutar işçinin yeni iş aram ücreti olmaktadır.
İşveren İş Aramak İçin İzin Vermezse Ne Yapılmalıdır?
İşverenler işçiye mutlaka yeni iş arama süresi hakkı tanımalıdır. Bu işverenin keyfine ya da inisiyatifine bırakılmış bir durum değildir. Yeni iş arama izni kanuni bir zorunluluktur. Bu nedenle işveren bu hakkı işçiye tanımak zorundadır. Aksi takdirde yine kanuni yaptırımlara tabi olacaktır. İşveren eğer işçiye iş arama izni hakkı tanımaz ya da eksik kullandırırsa bu saatlerin ücretini mutlaka işçiye ödemek zorundadır. Bu hak elinizden alınır ve iş arama saati ücreti işçiye ödenmezse işçi bu durumu ALO 170 numarasından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayet edebilir. Bu durumda iş müfettişleri ilgili iş yerini teftişe gelir. Denetimde puantaj kayıtları incelenir. Ayrıca işçiye yeni iş arama izni kullandırdığını ispatlamak zorundadır. Aksi takdirde işveren yaptırımlara maruz kalacaktır.
İşçinin Yeni İş Arama Süresini Kullanması
Yeni iş arama izninin ne olduğunu iyice bilmek gerekmektedir. Yeni iş arama izninin genel hatları ve özel hükümleri kanunda açıkça belirtilmiştir. Bu durumda işveren kaynaklı olsun ya da olmasın işçiye önceden ihbar süresi tanınmaktadır. İhbar süresi bildirim anlamına gelmektedir. Bu süre zarfında işçi yeni iş arama hakkına sahiptir. Ancak kanun bu durumu belirli hükümler ile kısıtlandırmıştır. İşçi günde yalnızca iki saat yeni iş arama hakkına sahiptir. Bu süreden daha az ya da daha uzun olmamalıdır. İşveren kesinlikle yeni iş arama iznini işçiye kullandırmak zorundadır. Eğer işveren işçinin yeni iş arama iznine engel olursa bunun karşılığını ödemek zorundadır. Bununla ilgili hesaplama örneği de yazımızda belirtilmiştir. İşçi bu iki durumu da kullanamazsa ilgili makamlara şikayette bulunabilir.
Tüm bu bilgiler hem işvereni hem de işçiyi ilgilendirmektedir. İşçi eğer haklarının elinden alındığını ilgili yerlere şikâyet ederse iş müfettişleri o iş yerinde inceleme yapar. Bu durumda işveren işçiye iş arama izni saatlerinde izin verdiğini kanıtlar ise işveren açısından da bir sıkıntı olmaz. Ancak ispatlayamama durumunda kanunen tüm yaptırımlara maruz kalır. Hem işçinin hakkını ücret olarak öder hem de diğer yükümlülükleri yerine getirmek zorunda kalır. Bilinmesi gereken bir diğer durum ise işveren işçinin iş arama saatleri süresince kullandığı izinleri ise ücretinden kesemez. Çünkü bu durum işçinin kanunen hakkıdır. İş kanunu tüm hükümleri ile hem işverene hem de çalışana tüm detaylar hakkında bilgi vermektedir.
Diğer Yazılarımız: