İş kanununda yer alan hükümler gereği, kendi isteğiyle istifa eden (işten ayrılan) işçi, kıdem tazminatı ile ilgili hak talebinde bulunamaz. Fakat işçinin ayrılma veya istifa etmesini gerektirecek haklı bir sebep mevcutsa, kıdem tazminatını almaya hak kazanacaktır. Günümüzde yürürlükte bulunan 1475 sayılı iş kanununun 14. Maddesi, işçilerin hangi hallerde kıdem tazminatına hak kazanacağını açıkça belirtmektedir.
İş kanununun hükümlerine göre, işçi haklı bir sebebe dayanmadan işten ayrılması halinde kıdem tazminatından mahrum kalacağı gibi, istifa etmeden önce işverene yazılı olarak bildirim yapmadığında bir de ihbar tazminatı ödemek gibi bir durumla da karşılaşabilir. Çünkü 4857 sayılı iş kanununun 17. Maddesinde belirtilen hükme göre, iş akdini sona erdirmek isteyen işçi veya işveren, iş akdinin feshini yazılı olarak ve bildirim süresi içerisinde yapılmak şartıyla karşı tarafa bildirmek zorundadır. Yani herhangi bir yazılı istifa dilekçesi olmadan işten ayrılan bir işçinin hem tazminat hakkı yanar, hem de işverene ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğüyle karşı karşıya kalabilir.
İşçinin İstifasını Haklı Kılan Sebepler
İşçi yasalar açısından da kabul görebilecek bir sebeple işten ayrılmışsa, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ancak bu tür bir davranışı haklı gösterecek sebeplerin oluşması gerekir. Kıdem tazminatını almaya hak kazandıracak olan sebepler şunlardır;
- Sağlık sorunları
- Ahlak ve iyi niyet kurallarının ihlal edilmesi
- Zorlayıcı sebepler
Sağlık Sorunları
Çalışma şartları sebebiyle veya işyerinde meydana gelen sebeplerle (iş kazası, mesleki hastalık vb.) sağlığını kaybeden işçi, iş akdini bu gerekçelere dayandırarak tek taraflı feshederse kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.
Ahlak ve İyi niyet Kurallarının İhlal Edilmesi
1- Mobbing, psikolojik baskı ve şiddet gibi uygulamalar işçiyi istifaya zorluyorsa, bu durumun belgelenmesi şartıyla iş akdinin feshedilmesi haklı bir gerekçeye dayandırılabilir. Bu gibi hallerde işçi kıdem tazminatını almaya hak kazanır.
2- işçi ücretinin iş sözleşmesinde yer alan hükümler doğrultusunda ödenmemesi de haklı fesih sebeplerinden biridir. Ücretin bir kısmının veya tamamının ödenmemiş olması bu fesih gerekçesinin haklılığını değiştirmez. Maaş dışında işçiye ödenmesi konusunda anlaşma yapılan yakacak yardımı, kira yardımı, fazla mesai, prim, hafta ve genel tatil haklarının ödenmemiş olması da iş akdinin fesh edilmesinde haklı gerekçeler arasındadır. Bu gibi hallerde de işçi, kıdem tazminatını almaya hak kazanır.
3- İşçinin çalıştığı süre boyunca işveren tarafından yatırılması gereken SSK primleri gerçek ücret üzerinden hesaplanarak yatırılmamışsa, bu durum da işçiye tek taraflı fesih ve kıdem tazminatı alma hakkı kazandırmaktadır. Ayrıca sigorta prim ödemelerinin geç ve eksik yatırılması da, hâkli fesih sebeplerinden biridir.
4- işçinin haberi olmaksızın, SGK giriş çıkışlarının yapılması da işçiye kıdem tazminatı hakkı kazandıran gerekçeler arasında yer almaktadır.
5- İşçinin kanun tarafından resmi tatil olarak belirtilen günlerde isteği dışında zorla çalıştırılması da işçinin istifa ederek tazminat hakkı kazanmasına gerekçe olabilecek sebepler arasındadır. Ayrıca, iş kanununda belirtilen yasal izinlerinin tam olarak kullandırılmaması da işçinin tek taraflı olarak iş akdini feshine ve kıdem tazminatı almasına yönelik haklı sebeplerdendir.
Zorlayıcı Sebepler
1- İşçinin iş gördüğü iş yerinde bir haftadan daha uzun sürelerle işin durmasını gerektiren zorlayıcı sebeplerin oluşması, işçinin iş akdini tek taraflı feshetmesine ve kıdem tazminatı almasına sebep oluşturur.
2- Kadın işçilerin evlenmesi ve bir yıl içerisinde işten ayrılması da, kıdem tazminatına hak kazanma sebebidir
3- İşçi askerlik sebebiyle iş yerinden ayrılıyorsa, belirli veya belirsiz bir iş sözleşmesi ile çalışsa bile kıdem tazminatına hak kazanır.
Bu tür sebeplerin varlığı işçiye istifa durumunda kıdem tazminatı almaya hak kazandırmaktadır. Buna benzer geçerli sebepler, çalışılan iş yeri, işçi ve işverene göre farklılıklar gösterebilmektedir. Bazı durumlarda ise, görünüm olarak işçinin kendi isteğiyle istifası gibi görülmesine rağmen tazminat hakkı doğuran sebepler de vardır.
- Şarta bağlanan veya Baskı yapılarak alınan istifa dilekçelerinin varlığı
- İşe ilk girişte boş kâğıda istifa imzası attırılması
- İstifa dilekçesinin işveren tarafından alındıktan sonraki tarihlerde işleme konulması
- İşçinin gerçek istifa gerekçeleri ile dilekçede yer alan beyanların tutarsızlığı
- İstifa dilekçesinde yer alan gerekçelerle çelişen delil ve beyanların varlığı
Yürütülen soruşturma ve dava süreçlerinde ispat edildiği takdirde, işçi kıdem tazminatını almaya hak kazanmaktadır.
Daha fazla bilgiyi İşçi Avukatı Sayfamızdan bulabilirsiniz.
Diğer Yazılarımız: