İş Akdi; çalışan ile işveren arasında yapılan bir antlaşmadır. Bu anlaşma ile çalışan kişi, işverenine bağlı olmayı ve işverenin belirlediği kurallar ve ücretler çerçevesinde çalışmayı kabul etmiş olur.
İş Akdinin bir diğer adı da “İş Sözleşmesidir”. İş Akdi belirli bir zaman dilimi için yapılacağı gibi, zaman dilimi belirtilmeden yani belirsiz bir süreliğine de imzalanabilir. İş Akdi, zaman açısından imzalanabilmesinin yanı sıra çalışma şekli, biçimi yönünden de imzalanır. Yani bu sözleşmeler tam süreli çalışma biçimi ya da kısmı süreli çalışma biçimi şeklinde de imzalanır.
İş Akdinin Feshi Nedir?
İş Akdini imzaladıktan sonra her iki tarafta yani işverende, işçide bu sözleşme ile yükümlülük altına girer. Bu yükten kurtulmak için yani anlaşmanın sona erdirilmesi, feshi içinde anlaşmayı bitirecek olan kişinin diğerine yazılı ya da sözlü olarak irade beyanında bulunması gerekir.
İş Akdi Feshinin Gerçekleşme Durumları
Çalışanın kendi isteği yani özel neden ya da çalışmama durumunu beyan ederek istifa etmesidir.
- İşçinin iş hukukunda ki 24.maddeye dayanarak yani çalıştığı işin kendi sağlığına ve yaşama şekline uygun olmadığını öne sürerek bunları da haklı sebeplere dayandırarak tazminatını isteyip İş Akdini feshedebilir.
- Kadın çalışan evlendikten sonra ya eş durumunu ya da hamilelik ve benzeri gibi geçerli neden söyleyerek bir yıl içinde İş Akdini Feshini isteyebilir.
- Patronun yani işverenin, çalışanını işten çıkarması sonucu sözleşmenin feshi olabilir
- İşverenin, çalışanını 25. Maddeye dayanarak yani işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarını aştığını iddia ederek tazminatsız İş Akdini Feshini isteyebilir.
- İşveren iş yerenin kapanması, daralmaya gitme ve benzeri gibi nedenlerle çalışanını tazminatlı işten çıkarıp İş Akdini fesh edebilir.
- Çalışanın ve işverenin iki taraflı anlaşarak İş Akdinin Feshini yapabilir.
- İş Akdinin Feshi ölüm, askerlik, emeklilik gibi sebeplerle de olur.
- Bunların yanı sıra belirli süreliğine imzalanmış olan sözleşmelerin süresinin dolması sonucu İş Akdinin Feshi olur.
İş Akdinin Feshi saydığımız gibi farklı nedenlerle olabilmektedir.
Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshinin Şartları Nelerdir?
Çalışan kişi yani işçi emeklilik sebebiyle İş Akdinin Feshini vermek istiyorsa bunun için kişinin çalışmaya başladığı tarihteki sigortasının ilk giriş tarihine bakılır. Çünkü bu tarihe göre emeklilik durumunun olup olmadığı hesaplanır ve farklı sonuçlar ortaya çıkar.
İşçinin çalışma primlerinin tamamlanıp tamamlanmadığının kontrolleri “Sosyal Güvenlik Kurumları” tarafından yapılır. Kişinin işe ilk başlama tarihine bakılıp emeklilik için iki farklı şart aranır. Bu şartlar şöyledir;
- 15 yıl ve 3600 gün çalışmış olması şartı. Bu şartın açıklaması şöyledir yani kişi 15 yıldır tatil günleri de dâhil olmak üzere sigorta kurumu tarafından sigortalı görünüyor olmalı. Buradaki 3600 gün ise çalıştığı süre içinde yatırılan sigorta primine denk geliyor. Bir kişi bu süreci ve primleri doldurduysa iş Akdinin Feshini isteyebilir. Bu istek onaylanır ve işçi kıdem tazminatını alabilir.
- 25 yıl ve 4500 gün çalışmış olma şartı. Bu şartın açılımı şöyledir kişi sigorta girişi yaptığı ilk giriş gününden itibaren 25 yıldır tatil günleri, çalışmadığı günler dahil sigortalı olarak çalışmış ve 4500 gündür sigorta primlerinin yatmış olması şeklindedir. Bu şartı sağlayan kişiler de iş Akdinin Feshini isterse kabul edilir ve kıdem tazminatı alma hakkını elde eder.
Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshinin Ortaya Çıkışı
Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshi düzenlemesinin yapılmasının nedeni; işçilerin sigortalı olarak çalıştıkları yılların dolması ve yatırılması gereken prim günlerinin tamamlanması ile emeklilik için kişi uygun duruma gelmiştir. Ama işçi henüz emeklilik yaşına ulaşmamışsa bu yaşı beklemesine gerek olmadığını yani çalışanın ekmeklilik yaş süresinin dolmasını beklemesi sırasında çalışma zorunluluğu olmadığını ve iş yerinden ayrılabileceğini sağlar. Bu düzenleme ile işçinin işten ayrıldıktan sonrada kıdem tazminatı alma hakkı olduğunu her iki tarafa bildirir.
Emeklilik sebebiyle iş akdinin Feshini yapacak olan kişi ilk önce bu durumunu yani emeklilik süresinin dolduğunu ve iş sözleşmesini bitireceğini işverenine söylemesi, bildirmesi gerek. İşçi emeklilik sebebi ile İş Akdinin Feshi hakkını kullanmak isteğine dair karar verdikten sonra ve iş yeri ile de görüştükten sonra da Sosyal Güvenlik Müdürlülüklerine gider ve başvurur. Bu başvuru sonucu olumlu olursa yani işçi emeklilik şartlarını sağlıyorsa, Sosyal Güvenlik Müdürlüğü tarafından bir belge verilir. İşçi bu belge ile iş yerine başvuruda bulunmak zorundadır.
Sonuçta şartlar sağlanıyorsa, işçi haklı bulunup kıdem tazminatı işveren tarafından ödenir. Sosyal Güvenlik Kurumlarına, işçinin emeklilik nedeni ile İş Akdinin Feshini istemesi sadece iki kere olmaktadır. Sosyal Güvenlik Müdürlükleri işçiye böyle bir feshi, hakkı kazandığına dair belgeli yazıyı iki defa tek verir. Çalışan kişi, emeklilik sebebi ile İş Akdinin Feshini istediğine dair talebini yapıp Sosyal Güvenlik Müdürlüklerinden emekliliğinin uygun olması ile ilgili ispatı olan belgeyi aldıktan sonra, kendisinin de elde yazdığı İş Akdi Feshi yazısı ile beraber işverenine tebliğ ederse, iş Akdinin Feshini gerçekleştirmiş olur.
Bu belge ve bilgileri alan işveren ve iş yerleri işçinin kıdem tazminatı hakkını vermek mecburiyetinde olurlar. İşveren tazminatını verdiği işçisi ile isterse çalışmaya devam edebilir ya da işten de çıkarabilir. Bu işverenin inisiyatifine bırakılan bir karardır.
İş Akdinin Feshi gerçekleşen Kişinin Kıdem tazminatının Ödenmemesi Durumu
Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshinin gerçekleştiği işçiye kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Ama olurda işveren bu tazminatı ödemezse faiz işler. Bu faiz miktarı o zaman içinde yürürlükte ve mevduatta olan en yüksek faiz oranı ile ödenmesi kararlaştırılır.
İşçi emeklilik nedeni ile fesih hakkını kazandığına dair Sosyal Güvenlik Müdürlüklerinden aldığı belgeyi işverenine sunmalıdır ama olurda vermezse sorumluluk işçiye aittir. Daha sonra bu durum bir hukuki sürece dönüşür. İcra takibine kadar varır.
Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshinin gerçekleşmesi durumunda her iki taraf içinde ihbar tazminatı hakkı yoktur. Yani işçi işverenine emekliliğine dair emeklilik belgesini getirene kadar işvereni tarafından işten çıkarılırsa, işçi ihbar tazminatı isteyemez. Nede işveren işçisinin haber vermeden işten çıkmasına ya da işten çıkma süresinin bitmesine dair ihbar yazısı gelmeden işten ayrılmasına dava açamaz. Her iki tarafta ihbarın verilmemesi durumuna bir hak ve tazminat talep edemezler.
Anayasamızın hükümlerine göre emeklilikle İş Akdinin Feshini yapan kişi ihbar tazminatı hakkını kaybeder. Emeklilik Sebebiyle İş Akdinin Feshinin istenmesi işçinin kendi iradesi ve isteği ile aldığı bir karardır
İş Akdinin Feshini Yapan İşçi İşten Ayrıldıktan Sonra Başka Bir İşte Çalışabilir mi?
Anayasamıza göre emeklik sebebi ile İş Akdinin Feshinin anayasal bir hak olmasının yanı sıra çalışmakta anayasal bir hak ve ödevdir. İşçi işinden ayrıldıktan sonra kendine yeni işte kurabilir, yeni işlere de başvurabilir ve istediği işte de çalışabilir.
Ama işveren tarafından kıdem tazminatını alma hakkının kötüye kullanıldığı ispatlanırsa çalışma hakkından yararlanmaz. Yani işçinin daha eski işindeyken iş aradığını ve iş bulduğunu kanıtlayan bir delil olursa bu işçinin aleyhine olur.
Diğer Yazılarımız: